| خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- «حیات ذهن» اثر هانا آرنت را مسعود علیا، دانش‌آموخته فلسفه به فارسی برگردانده است. آرنت در این کتاب «جمهوری ذهن» شامل «تفکر» و «اراده» را مورد توجه قرار می‌دهد. متاسفانه تالیف بخش سوم این کتاب با عنوان «داوری» به دلیل مرگ آرنت متوقف شد. در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: ««حیات ذهن»، به باور بسیاری، یکی از مهمترین آثار فلسفی «آرنت» محسوب می‌شود. او قصد داشت این کتاب را در قالب سه جلد بنویسد: «تفکر»، «اراده» و «داوری»: سه جلوه مهم حیات ذهن که، به تعبیری، «جمهوری ذهن» را تشکیل می‌دهند. متاسفانه مرگ آرنت در سال 1975 مجال اتمام این طرح را از او گرفت. آرنت در این هنگام نگارش دو جلد از کتابش را به پایان رسانده بود، که بعد از مرگش منتشر شدند، ولی از جلد سوم چیزی جز یادداشت‌هایی در کار نبود. در جلد اول، که «تفکر» نام دارد، با متفکری مواجهیم که درباره چیستی و چگونگی تفکر، خاستگاه و موجبات آن، و جا و مکان متفکر اندیشه می‌کند و در جلد دوم، با عنوان «اراده»، جایگاه این قوه در تاریخ فلسفه و فکر، رویکردهای گوناگونی که اراده به خود دیده است و نسبت آن با سایر قوای ذهن بررسی می‌شود.» «حیات ذهن» شامل دو جلد از کتاب‌های آرنت با عنوان «تفکر» و «اراده» است. در جلد نخست که شامل چهار بخش است، می‌توان نظرات آرنت درباره «نمود»، «فعالیت‌های ذهنی در جهانی از نمودها»، «چه چیزی ما را به تفکر وامی‌دارد؟» و «هنگامی‌که تفکر می‌کنیم، کجا هستیم؟» را از نظر گذراند. آرنت در «تفکر» در صدد است تا به سرشت پدیداری جهان دست یابد و آن را با توجه به نمودهای ظاهری و علم و حس مشترک تببین کند. دیدارناپذیری و کناره‌گیری، زبان و استعاره، در کنار مفروضات پیشافلسفی فلسفه یونانی و شکاف میان گذشته و آینده: اکنون پایدار از دیگر عناوینی است که آرنت با کمک آنها بحث خود درباره «تفکر» را به جلو می‌راند. خوانندگان در بخشی از درآمد این کتاب می‌خوانند: «حیات ذهن»، عنوانی که برای این مجموعه درسگفتار برگزیده‌ام، طنینی پرطمطراق دارد، و سخن گفتن درباره تفکر برایم به‌قدری گستاخانه به نظر می‌رسد که احساس می‌کنم باید کار را بیشتر با توجیه آغاز کنم تا با دفاع. البته برای خود این موضوع، مخصوصاً در چارچوب مقام والایی که درسگفتارهای گیفورد اساساً دارد، توجیهی لازم نیست. آنچه نگرانم می‌کند این است که من به سراغ این موضوع می‌روم، زیرا «فیلسوف» بودن یا به حساب آمدن در شمار کسانی که کانت، با طنز و تعریض، آنها را Von Gewerbe Denker (متفکران حرفه‌ای) می‌نامید نه ادعای من است و نه خواست و آرزوی من. پس سوال این است که آیا نمی‌بایست این مسائل را به اهل فن واگذارم؛ و پاسخ این سوال باید معلوم بدارد که چه چیزی باعث شد به جای آن‌که این مطالب نسبتاً هول‌آور را به حال خود بگذارم، خطر کنم و از حیطه‌های نسبتاً بی‌خطر علوم سیاسی و نظریه سیاسی به سراغ آنها بروم.» «اراده» عنوان جلد دوم کتاب آرنت است که در این کتاب تدوین و پیش‌روی مخاطبان قرار گرفته است. «اراده» نیز از چهار بخش تشکیل شده است. در این کتاب می‌توان، «فیلسوفان و اراده»، «کشف ضمیر آدمی»، «اراده و خرد» و «نتایج» را مطالعه کرد و با نظرگاه این بانوی متفکر آلمانی درباره زمان و فعالیت‌های ذهنی، اراده و عصر مدرن، فلسفه تاریخ، و ایده‌الیسم آلمانی و نفی اراده به نزد نیچه آشنا شد. در بخشی از کتاب این‌گونه آمده است: «جهان روزمره حس مشترک، که دانشمندان و فیلسوفان هیچ‌کدام هرگز نمی‌توانند از آن بگریزند، هم با خطا آشناست هم با پندار. با این حال، حذف خطاها یا دفع پندارها نمی‌توانند به ساحتی ورای نمود برسند. «زیرا وقتی پنداری برطرف می‌شود، وقتی نمودی به ناگاه فرومی‌باشد، این امر همواره به سود نمود تازه‌ای است که به اعتبار خودش از نو نقش وجودی اولی را پیدا می‌کند... رفع پندار از دست دادن یک آشکارگی است تنها از آن رو که اکتساب آشکارگی دیگری است... هیچ Schein [صورت ظاهر]ی بدون Erscheinung [نمود] وجود ندارد؛ هر Schein [صورت ظاهر]ی بدیل Erscheinung [نمود]ی است.» این‌که آیا روزی علم مدرن، در جستجوی بی‌وقفه‌اش برای یافتن آن یگانه حقیقتی که در پس نمودهای صرف است، قادر خواهد بود این مخمصه را از پیش پا بردارد امری است که لااقل بسیار محل شک است، ولو تنها به این دلیل که خود دانشمند اگرچه ممکن است نظرگاهش نسبت به این جهان با نظرگاه مبتنی بر حس مشترک تفاوت کند، به جهان نمودها تعلق دارد.» آرنت معتقد است، از لحاظ تاریخی، به نظر می‌رسد که در ذات کل از همان زمان آغاز که با برآمدن علم در عصر مقارن بود، شکی برطرف‌ناشدنی وجود داشته است. اولین اندیشه کاملاً جدیدی که این عصر جدید با خود آورد، یعنی ایده قرن هفدهمی پیشرفت نامحدود، که بعد از چند قرن محبوب‌ترین اصل اعتقادی همه کسانی شد که در جهانی علم‌مدار می‌زیستند. به نظر می‌رسد برای عنایت به این مخمصه پیش کشیده شده است: گرچه آدمی انتظار دارد هر چه بیشتر پیشرفت کند، به نظر نمی‌رسد که دست یافتن به غایت مطلق نهایی حقیقت هیچ‌گاه مورد اعتقاد کسی بوده باشد. انتشارات ققنوس، پیش از این در سال 1392 این کتاب را در دوجلد مجزا منتشر کرده است. «حیات ذهن» در 624 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه، به بهای 42 هزار تومان از سوی نشر ققنوس منتشر شده است. |  |
↧
باز خوانی دو اثر فلسفی در «حیات ذهن»/ کتابی که با مرگ «آرنت» ناتمام ماند
↧