دکتر یونس کرامتی، نویسنده مقاله «کی گوش میکند به سروش پیام ما» اثر برگزیده دوازدهمین جشنواره نقد کتاب، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) اظهار کرد: «کی گوش میکند به سروش پیام ما» عنوان مقاله نقدی بر کتاب «بیتالحکمه» یا «House of Wisdom» نوشته جاناتان لیونز است. لیونز، خبرنگار رویترز و مدتی نیز با این عنوان در ایران اقامت و با فرهنگ و تمدن اسلامی آشنایی داشته است.
وی درباره فعالیت ناشران غربی در حوزه تاریخ علم دوره اسلامی ادامه داد: انتشارات «بلومزبری» با قدمتی چندصد ساله در حوزه نشر فعالیت میکند. ناشرانی همچون «آکسفورد»، «کمبریج» و «روتلیج» در حوزههای تاریخ علم دوره اسلامی و شرقشناسی در حوزه نشر کتاب فعالیت میکنند؛ البته باید توجه داشت که متخصصان این حوزهها در دنیا اندک هستند.
کرامتی با اشاره به محتوای کتاب «بیتالحکمه» افزود: لیونز در کتابش به روایت «نهضت ترجمه» از اواخر قرن 11 تا اوایل قرن 12 در دوران حکومت عباسیان پرداخته است. هرچند نام و زندگی علمی چند مترجم در این کتاب آمده اما شخصیت اصلی این کتاب «آدلارد» اهل شهر «باث» انگلستان است. هدف اصلی نویسنده از تألیف این کتاب، اعلام وامداری تمدن غربی از تمدن اسلامی است. تمدن اسلامی همزمان با جنگهای صلیبی به غرب منتقل شد و بر همین اساس نویسنده بر نقش مترجمان تأکید دارد. کتاب در سال 2009 از سوی انتشارات «بلومزبری» منتشر شد.
نویسنده کتاب «ابوريحان بيرونی» ادامه داد: «لیونز» پیش از انتشار کتاب «House of Wisdom» در حوزه احکام نجوم، ریاضیات و یک ترجمه با موضوع «ذیج» دارد. لیونز هر چند بهعنوان یک متخصص حوزه تاریخ علم به حساب نمیآید، اما بهنظر میرسد که به تکلم به زبان عربی مسلط بوده و از عهده کار تألیف برآمده است. هرچند کتاب برای عام نوشته شده، اما کارشناسان تاریخ علم را نیز راضی میکند.
کرامتی درباره دلیل نقد کتاب «بیتالحکمه» گفت: انتشارات «سروش» کتاب خوبی را برای ترجمه انتخاب کرده، اما همانطور که در مقاله آوردهام مقدمه ناشر چندان با محتوای کتاب مربوط نمیشود. بهعبارت دیگر «بههیچ مربوط نیست که به همه چیز مربوط است» ناشران بهطور معمول در مقدمه کتاب به مراحل فنی چاپ و انتشار اشاره میکنند، بنابراین ناشر غیرحرفهای عمل کرده است.
وی افزود: ناشر از مقدمه مترجم کپی کرده و بنابراین سرقت علمی صورت گرفته است. بهعنوان مثال در شرح وضعیت جامعه غرب در قرنهای 9 تا 11 میلادی شاهد اغراق در مقدمه هستیم. بهنظر میرسد وصف وضعیت آن دوران جامعه غربی به قلم نویسنده کفایت میکند؛ ناشر با دیدگاه نویسنده و مفهوم کتاب آشنا نبوده است.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب علوم محض و کاربردی در ادامه اظهار کرد: مترجم نیز موازین امانتداری را رعایت نکرده و مطالبی را به متن اضافه کرده است. برخی از مفاهیم نیز بیتوجه به مفهوم صحیح آنها برگردان شده و در تصاویر نیز دخل و تصرف صورت گرفته و با حذف شرح آنها منتشر شده است. البته عکسها در بسیاری از صفحات جابهجا و بهعبارتی دیگر تصاویر کتاب نابوده شدهاند. مترجم همچنین تصاویری نیز به کتاب اضافه کرده و املاء برخی اسامی اروپایی و اسلامی و معادلیابیها نیز اشتباه است.