خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- مهندس محمد آباقری، مدیرعامل شرکت کتابداری و اطلاعرسانی «پیام حنان» علاوه بر تأکید بر فاصله ایران با جریان فعلی نشر الکترونیک در عرصه بینالمللی معتقد است که حتی تولید کتابخوان بهعنوان یک سختافزار در ایران بهدلیل رونق انواع تلفن هوشمند، رایانه و تبلت، توجیه مادی و محتوایی ندارد، هرچند کشورمان در این حوزه چندان از دنیا عقب نیست. نظرات وی درباره ملزومات و زیرساختهای نشر الکترونیک در ادامه آمده است.
آقای آباقری صنعت نشر الکترونیک امروزه به دلیل ظهور انواع ابزارهای هوشمند، فرایندی رو به گسترش دارد؛ بهنظر شما وضعیت این صنعت در کشور ما چگونه است؟ نقاط قوت و ضعف این صنعت را شرح دهید.
در ایران متاسفانه ناشران کتابهای چاپی چندان تمایلی برای فعالیت در عرصه نشر الکترونیک ندارند و سرعت تکامل نشر الکترونیک در کشور بسیار پایین است؛ جریانی که برخلاف وضعیت نشر الکترونیک در عرصه بینالمللی است. شرکتهای بینالمللی سعی در انتشار بخشی از محصولات خود بهصورت الکترونیک داشته و حتی بعضاً ابتدا نسخه الکترونیک را پیش از نسخه چاپی در اختیار مخاطبان قرار میدهند.
البته نباید فراموش کرد که نهادهای ذیربط در پی اهمیت منابع الکترونیک و استقبال مخاطبان، حمایت از این فعالیت نوپا را آغاز کردند اما از سوی دیگر، مساله حق مؤلف و موارد مربوط به قوانین حق تکثیر آثار، یکی از اساسیترین و مهمترین مشکلات در نشر الکترونیک است. انتشار غیرمجاز بسیاری از کتابها، ناشران و نویسندگان را دچار مشکلاتی کرده است. موضوع حق مؤلف و مالکیت معنوی آثار در این حوزه هنوز بهطور دقیق مشخص نشده و نیاز به سیاستگذاریهای کلان دارد.
یکی دیگر از نقاط ضعف رشد این صنعت، پایین بودن سرانه مطالعه ایرانیها در مقایسه با دیگر کشورهاست. عمده کاربران بیشتر وقت خود را تنها پای رایانهها میگذرانند و در حقیقت به هیچوجه به دنبال مطالعه کتاب الکترونیک نیستند.
زیرساختهای موردنیاز برای توسعه صنعت نشر الکترونیک کدامند؟ کمبودها را برشمرید. راهکار پیشنهادی شما چیست؟
باید به این نکته توجه داشت که مقوله نشر الکترونیک با نشر کاغذی متفاوت است و نیازمند بستر مناسبی برای عرضه محصولات است. در حال حاضر بیشتر کشورها مقوله منابع فیزیکی را از منابع دیجیتال جدا ساختهاند، پروژههایی مانند «یوروپیانا» و کتابخانه دیجیتال جهانی، شاید مصداقی بر این باشد. علاوه بر این بسیاری از مراکز پژوهشی و دانشگاهها به دنبال مدیریت مستقل منابع دیجیتال از منابع فیزیکی خود هستند، چراکه با ایجاد کتابخانه دیجیتال میتوان آمارهای دقیقی از میزان استفاده منابع و دانلودها داشت. همه این مسائل برای این است که نشر الکترونیک و محصولات آن هویت مستقلی نیاز دارند. با کسب هویت مستقل است که نشر الکترونیک میتواند با نشر چاپی به رقابت بپردازد. دستاندرکاران این حوزه باید با حرکت جهانی در عرصه نشر الکترونیک در سطح جهانی همگام باشند تا از گردونه رقابت عقب نمانند.
مشکلات فنی این صنعت در کشور ما چیست؟ چه موانعی سر راه کاربران و فعالان این صنعت برای خرید انواع کتابخوانهای الکترونیک وجود دارد؟
ابزار و رسانه انتشار از مشکلات فنی در کشور است. اغلب فعالان این حوزه به فعالیتهایی مشابه «آمازون» متمرکز هستند. بهعنوان مثال آمازون در برنامه تولید کتاب دیجیتال برای رفع مسائل کپیرایت به طراحی فرمت اختصاصی اقدام کرده است.
نکته قابل توجه و یکی از موانع پیشرو در این میان، هزینه بالا برای خرید کتابخوان است. علاوه بر این همانطور که پیش از این گفتم، نبود هویت مستقل و کمتوجهی به نشر الکترونیک نیز یکی از مهمترین مسائلی است که باید برای آن به دنبال راهکار و ایجاد بستری مناسب بود.
یکی از موضوعات مهم در حوزه صنعت نشر الکترونیک، مقوله امنیت محتواست. تلاشها در این حوزه در کشور چگونه است؟ آیا نرمافزارهای بومی در این حوزه داریم؟
بستری که این منابع در آن قرار میگیرند، در حفظ امنیت محتوا تأثیر فراوانی دارد. علاوه بر محصولاتی مانند کتابخوانها، نیازمند نرمافزارهایی نیز هستیم که بتوانند کتابخانه دیجیتال را به معنای واقعی آن عملیاتی کنند و منابع الکترونیک را در اختیار مخاطبان خود قرار دهند. خوشبختانه بومیسازی این نرمافزارها با موفقیت از سوی کارشناسان صورت گرفته است. علاوه بر این باید به قراردادهای بین ناشران و فروشگاههای محصولات نشر الکترونیک و پروتکلهای مناسب اشاره کرد که میتواند به حفظ و امنیت محتوا کمک کند.
کشور ما در زمینه تولید کتابخوانهای الکترونیک در چه جایگاهی قرار دارد؟ تولیدکنندگان برای دسترسی به جدیدترین فناوریها چه مشکلاتی دارند؟
نشر الکترونیک ایران از نظر تولید انواع نرمافزارها از جریان فعلی دنیا عقب نیست و توانسته تا حد قابلتوجهی نیازهای بومی را پاسخ دهد. البته توجه داشته باشید که امروزه تلفنهای همراه هوشمند، رایانه یا تبلت میتوانند محملی برای کتابخوانی باشند. بهنظر میرسد تلاش برای ایجاد سختافزار در ایران نه از لحاظ هزینه مناسب است و نه توجیه محتوایی دارد.
تبادل وجه از داخل به خارج و بالعکس برای خرید و فروش انواع کتابخوانهای الکترونیک به چه صورت انجام میگیرد؟
نشر الکترونیک ما هنوز به صنعت تبدیل نشده و یکی از دلایل اصلی آن، همین مسأله مبادلات مالی است. خرید و فروش با ارز ریال در عمل امکانپذیر نیست و اینکه کسی نمیتواند محتوای خود را در قالب دیجیتالی و به زبان فارسی و در پایگاههای اینترنتی بینالمللی فروش کتاب یا سایتهای ایرانی عرضه کرده و با ارز به فروش برساند. این موضوع مانعی برای انتقال اطلاعات و دانش کسب شده در ایران به دیگر کشورها شده است.
مروری بر پرونده
مدیر فروشگاه اینترنتی کتاب «فیدیبو» با اشاره به جایگاه مطلوب صنعت نشر الکترونیک ایران در عرصه بینالمللی گفت: تحقق شعار «مطالعه آزاد برای همه، همه وقت، همه جا» میتواند مهمترین هدف صنعت نشر الکترونیک باشد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با مجید قاسمی را اینجـــــــــــــا بخوانید.
مدیر پروژه «طاقچه» ضمن اشاره به اهمیت توجه به رابط کاربری مناسب در تمایل مخاطبان به مطالعه کتاب الکترونیکی گفت: تدوین استاندارد امنیتی در این حوزه ضروری است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با محمد صدوقی را اینجـــــــــــــا بخوانید.
پایگاه اینترنتی فروش کتاب «پندار بازار» ضمن اشاره به جایگاه نشر الکترونیک در ایران گفت:
نشر الکترونیکی کتاب از یکسو با ناامیدی ناشران دست و پنجه نرم میکند و از طرف دیگر در معرض سوء استفاده تبهکاران محتوایی قرار دارد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با نیما افشار نادری را اینجـــــــــــــا بخوانید.
مدیر تولید شرکت «شتابتک» ضمن اشاره به جایگاه نشر الکترونیک در ایران گفت: نشر الکترونیک ایران از نظر تولید انواع نرمافزارها از جریان فعلی دنیا عقب نیست. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با عرفان میرطالبی را اینجـــــــــــــا بخوایند.
مدیر شرکت ایدهگستران، ضمن اشاره به وجود دانش تولید نرمافزار کتابخوان در کشور گفت: شرکتهای تولیدکننده نرمافزار، فعالیت در عرصه تولید را چندان ارزشمند نمیدانند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با امیر نامور را اینجــــــــــــــا بخوانید.
مدیر تولید شرکت توسعه «رایان رویال» با اشاره به کپی رایت بهعنوان مشکل اصلی نشر الکترونیک گفت: ناشران معتقدند تولید نسخه دیجیتال موجب تسهیل در تکثیر غیرمجاز و نابودی بازار نشر میشود. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با علی تصدیقی را اینجــــــــــــــا بخوانید.