| کاوه میرعباسی، مترجم و نویسنده در گفتوگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) عنوان کرد: از جنبه‌های مختلف می‌توان به تأثیر هزار و یک شب بر داستان‌ها و رمان‌های غربی و شرقی اشاره کرد. «رابرت لویی استیونسن» داستان‌هایی دارد که در سه جلد با عنوان «هزار و یک شب جدید» منتشر شده است. من با خواندن داستان‌های او می‌خواستم بدانم که تأثیر هزار و یک شب بر ذهنیت استیونسن چگونه بوده است. این مترجم افزود: حال و هوا و تخیل و پرماجرا بودن و کشش زیاد داستان‌ها یکی از تأثیراتی است که داستان‌های غربی از هزار و یک شب گرفته‌اند اما در عین حال آن پیوستگی و راوی واحد را ندارند. محیط داستان استیونسن لندن است و این نویسنده می‌خواسته به گونه‌ای با لندن زمانه خودش داستانی مانند بغداد هزار و یک شب بیافریند. مترجم کتاب «نادیا» اثر آندره برتون، نخستین رمان سوررئالیستی دنیا توضیح داد: اگر بخواهم به لحاظ تکنیکی دست روی موضوع بگذارم باید به تو در تو بودن داستان‌ها اشاره کنم. من کتابی به نام «دست نوشته پیدا شده ساراگوس» اثر نویسنده لهستانی به نام یان پوتوتسکی که داستان‌هایش را به زبان فرانسوی می‌نویسد، خوانده‌ام. این کتاب به لحاظ همین تو در تو بودن داستان‌ها، بیشترین شباهت را به هزار و یک شب دارد. من حتی فیلم این کتاب را در دوران دانشجویی دیده بودم. روایت قصه این کتاب بسیار شبیه به هزار و یک شب است. مترجم رمان «سر هیدرا» توضیح داد: تفاوت عمده‌ای که داستان‌های شرقی و غربی در تأثیرپذیری از هزار و یک شب دارند، ضرورت و ایجاد سرگرمی در انگیزه روایت داستان‌هاست؛ به این معنی که داستان‌های غربی بیشتر برای وقت گذرانی و سرگرمی خلق می‌شوند. داستان‌هایی مثل «د کامرون» نوشته جووانی بوکاچیو که عده‌ای جمع می‌شوند و به دلیل بیماری طاعون از سر سرگرمی داستان می‌گویند، حالتی بسیار شبیه به هزار و یک شب دارد. البته باید اشاره کنم که در این داستان‌ها راوی شباهتی به راوی هزار و یک شب ندارد. این مترجم اضافه کرد: کتاب دیگری به نام «مارگارت دوناوا» اثر نویسنده‌ای به نام «هپتامرون» فرانسوی وجود دارد که این داستان هم می‌تواند راهگشایی برای پی بردن به نگرش غربی باشد. در داستان‌های ایرانی مثل «چهل طوطی» که مربوط به ادبیات شرق می‌شود طوطی‌ای برای بانوی خود قصه می گوید تا با قصه‌پردازی مانع به خطار رفتن او در غیاب شوهرش شود. این یعنی همان ضرورت و ایجاب. یا داستان «آزادبخت و 10 وزیر» که در آنجا نیز «آزادبخت» مانند شهرزاد برای نجات جان خود قصه می‌گوید. نویسنده رمان «پایان خوش ناتمام» گفت: این‌که امروز در ایران ادبیات تفننی جدی گرفته نمی‌شود شاید دلیل همین نگرش شرقی باشد. ما در قصه‌پردازی با یک ضرورت روبه‌روییم که نتوانسته‌ایم آن را تغییر دهیم. میرعباسی ادامه داد: درباره ترجمه فرانسوی هزار و یک شب هم باید بگویم که مترجم فرانسوی به هزار و یک شب داستان‌هایی اضافه کرده که به معروف‌ترین داستان‌های هزار و یک شب تبدیل شده است. این داستان‌ها مانند داستان علاءالدین و علی بابا به هیچ وجه در متن اصلی نیست و اتفاقاً بر پایه همین داستان‌ها دست به اقتباس سینمایی زده‌اند. اگر بخواهیم از جنبه‌ای دیگر به این موضوع بنگریم باید اعتراف کنیم که هزار و یک شب یک نویسنده نداشته و نویسندگانش می‌توانند از سویه‌های مختلف و از تجربه‌ها و موضوعات مختلف الهام گرفته باشند. داستان‌های هزار و یک شب سلسله‌ای از داستان‌ها را دربرمی‌گیرد که مانند سندباد و غیره در بغداد می‌گذرد. حال این‌که برخی از داستان‌ها در بغداد نمی‌گذرند. البته من هم تا مدت‌ها این موضوع را نمی‌دانستم. این مترجم و نویسنده یادآور شد: من از بچگی با هزار و یک شب انس و الفت داشتم. نخستین بار در هشت سالگی آن را خواندم. گرچه برایم بسیار دشوار بود و نوسواد بودم اما این کتاب به قدری کشش داشت که یک نفس آن را خواندم. کاوه میرعباسی، دانش‌آموخته رشته کارگردانی سینما و زبان اسپانیایی است و تاکنون بیش از 40 کتاب و مجموعه داستان را از نویسندگانی چون کارلوس فوئنتس، خورخه لوییس بورخس، گابریل گارسیا مارکز، ماریو بارگاس یوسا و آندره برتون به زبان فارسی برگردانده است. «مسافری که با ستاره شمال آمد»، «قتل در کمیته مرکزی»، «مدرسه فرشته‌ها»، «نادیا»، «زنده‌ام که روایت کنم»، «باکره و کولی»، «گفتوگو با بورخس»، «سر هیدرا»، «اولریکا و هشت داستان دیگر»، «تصاویر زیبا»، «نازارین»، «پرتوی از هند»، «بانوی دریاچه» و «مولیر» عنوان برخی از ترجمه‌های میرعباسی است. «هزار و یک شب» نام یک کتاب بلند داستانی است که با تکنیک داستان در داستان و حول محور یک داستان واحد نوشته شده است. راوی در این کتاب، «شهرزاد» دختر باهوش وزیر است که برای فرار از کشته شده شدن توسط پادشاه، ناچار است برای او قصه بگوید. داستان‌های این کتاب مجموعه‌ای از حکایت‌های هندی، عربی و ایرانی در دوران باستان و خلفای اسلامی است. 170 سال قبل، عبدالطیف تسوجی تبریزی، مامور ترجمه این کتاب به زبان فارسی شد. در صد و هفتادمین سالگرد ترجمه هزار و یک شب به زبان فارسی، خانه کتاب در نظر دارد در همایشی یک روزه با عنوان «170 سال کتابخوانی با هزار و یک شب» به این کتاب و تأثیر آن در گسترش کتابخوانی بپردازد. این همایش نیمه نخست اسفندماه برگزار می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند مقالات خود را برای شرکت در آن، تا ابتدای بهمن ماه به دبیرخانه ارسال کنند. برای اطلاع از جزئیات فراخوان به اینجا مراجعه کنید. |  |
↧
میرعباسی: «هزار و یک شب» برای شرقی‌ها ضرورت است و برای غربی‌ها سرگرمی/ علاءالدین و علی بابا در متن اصلی کتاب وجود ندارند
↧